Κούλα Αδαλόγλου
Στοχασμός και παιχνίδι
Γιώργος Παναγιωτίδης, Ομορφιές αφόρητες, εκδ. Γαβριηλίδης 2012
Ο Γιώργος Παναγιωτίδης ύστερα από τρεις ποιητικές συλλογές και ένα μυθιστόρημα, για το οποίο πήρε το βραβείο του περιοδικού Διαβάζω, 2008, επιστρέφει με ποιήματα πάλι. Οι Ομορφιές αφόρητες διακρίνονται σε τέσσερις ενότητες: Συνθέσεις, Ωρολόγιο, Γραμματική, Αναρτήσεις.Οι Συνθέσεις είναι πιο κοντά στο κλίμα των προηγούμενων συλλογών. Ένα σύμπαν που πότε γίνεται εφιαλτικό, πότε ημερεύει. Γήρας, σκόνη, σκεβρωμένα κορμιά, σκεβρωμένα ράφια, ερημιά, ασκήμια, ζώα δαίμονες, χάος. Και από την άλλη ομορφιά, γλυκάδα, φως, ηδονές, σώματα που σφύζουν στις λέξεις αγκαλιασμένα.
Η πορεία προς τις επόμενες ενότητες είναι μια πορεία προς πιο ανάλαφρα ποιήματα. Όχι μόνο στο περιεχόμενο αλλά και στη μορφή-στιχουργική. Μικρότερα σε έκταση ποιήματα, συντομότεροι – με λιγότερες λέξεις – στίχοι. Βέβαια, δεν λείπουν οι εξαιρέσεις. Άλλωστε, και στην πρώτη ενότητα δεν έχουν όλα τα ποιήματα την ίδια τεχνοτροπία. Σημειώνω την ομοιοκαταληξία στο Σπίτι μου και ποίημα, το παιχνίδι των παρηχήσεων στο ποίημα Βυθός (τη λάσπη της λεκάνης μου, κελεύουνε νερά / μια λίμνη ολόκληρη λουφάζει / βαριά πάνω απ’ την απλωσιά μου), το παιχνίδι με τα γράμματα και τις συλλαβές στο Θάλασσα βαθιά, τη μορφή του σονέτου στο Απ’ τα χώματα χώμα.
Σχετικός με το σχολείο και ο όρος Γραμματική. Χωρίς καθόλου τη σχολαστικότητα της γραμματικής, παραδοσιακής ή μοντέρνας, η ενότητα παραπέμπει πολύ δυνατά στην ποίηση της Κικής Δημουλά, και ιδιαίτερα στο ποίημα Ενικός αριθμός. Στα ποιήματα της ενότητας κάποιο γραμματικό φαινόμενο συνδέεται με τα ανθρώπινα με απροσδόκητους συσχετισμούς, που δημιουργούν την έκπληξη αλλά και μια άλλη αίσθηση της πραγματικότητας. Το ποίημα Σε χρόνο Ενεστώτα είναι το πιο προσωπικό της ενότητας, με ύφος στοχαστικό και κάποτε λυρικό, που προετοιμάζει για το ύφος της επόμενης ενότητας (Αναρτήσεις):
Σε χρόνο Ενεστώτα; Ναι, Ενεστώτα / παρατεταμένο, χωρίς τίποτα αόριστο/ χωρίς τίποτα συντελεσμένο ακόμα / και χωρίς τίποτα παρακείμενό του.
Από τις Αναρτήσεις στέκομαι στο ομώνυμο ποίημα, για τους λόγους που θα αναφέρω αμέσως. Συνοψίζει τον αργό βηματισμό, το στοχασμό, το παιχνίδι. Συνδέεται, με αναφορές λέξεων και εικόνων, με ποιήματα από τις υπόλοιπες τρεις θεματικές ενότητες. Σπονδυλική στήλη του ποιήματος τα Σαββατοκύριακα, ιδίως οι Κυριακές, σε διάφορες εποχές, σε διάφορες χρονικές στιγμές. Από την αφετηρία αυτή ξεπηδούν εικόνες και στιγμιότυπα που άλλοτε συνδέονται μεταξύ τους και άλλοτε στέκουν αυτόνομα. σαν αναρτήσεις σε κάποια ιστοσελίδα.
Ήρθε η Άνοιξη καθυστερημένη / και μυρίζει η φύση σοκολάτα ζεστή./ Η Άνοιξη η αμετροεπής με τις πολύχρωμες φερομόνες./ Πόση ανθισμένη υποψία.
Οικοδίαιτες μικρές αποφάσεις: / να ταΐσω τη νύχτα με ώρες σε σκόνη για μωρά, / ν’ αγνοήσω του καναπέ και της τηλεόρασης τη συνουσία, / να τηλεχειριστώ το στόμα του κλιματιστικού / γιατί παγώνει το μαύρο γάτο/ που κοιμάται στο μυαλό μου μέσα. / να βγω στα κεραμίδια.
Το ποίημα εισάγει σε ένα διαφορετικό κλίμα που, σε μεγάλο βαθμό, χαρακτηρίζει όλη την ενότητα: ατμόσφαιρα τρυφερότητας, εικόνες με γλυκύτητα, μια μελαγχολική αισιοδοξία, που καταλήγει σε συμβολική έξοδο του ποιητικού υποκειμένου, σαν σε προσπάθεια απεγκλωβισμού. Με την ένδειξη ότι είναι η ενότητα στο πέρας της πορείας, όπως καταγράφεται στη συλλογή, μπορώ να υποθέσω ότι διαμορφώνεται μια ζεστή ποιητική φωνή.
Στην παρούσα ποιητική συλλογή του Γιώργου Παναγιωτίδη δεν υπάρχει ομοιογένεια ύφους ούτε μορφική. Ενώ υπάρχει συνέπεια στη διάκριση της θεματικής των ποιημάτων στις τέσσερις ενότητες που προαναφέρθηκαν. Ο ποιητής δεν διστάζει να δείξει τα χνάρια της πορείας του στη διαμόρφωση του ποιητικού του λόγου. Και να χρησιμοποιήσει διαφορετικές τεχνικές στην προσέγγιση της ανθρώπινης ψυχής και των αδιεξόδων της, στην καθημερινότητα που βαραίνει ή αντίθετα γλυκαίνει, στο χάος που γίνεται φως, στην ασκήμια που γίνεται ομορφιά. Ανάμεσα στο στοχασμό και στο παιχνίδι ή, καλύτερα, με τον συγκερασμό τους, το ποιητικό υποκείμενο συλλέγει λέξεις, εικόνες, συναισθήματα, για να καταγράψει αντιφατικότητες της ύπαρξης, να αποδώσει το καθημερινό που μπορεί να πάρει διαστάσεις εφιάλτη ή, με κάτι αναπάντεχο, να μεταβάλει τα συναισθήματα και να οδηγήσει, με όποιον τρόπο, σε κάποια λύτρωση.
Κούλα Αδαλόγλου
