μετάφραση - επίμετρο Γιώργος Παναγιωτίδης
εκδόσεις e-poema, 2016
Η Ελίζαμπεθ Μπίσοπ συχνά σπαταλούσε αρκετά χρόνια γράφοντας ένα μοναδικό ποίημα, εργαζόμενη κόντρα στον αυθορμητισμό και την έμπνευση της στιγμής. Με την ποίησή της, έχοντας το πάθος της ακρίβειας, απέδωσε τους τόπους όπου έζησε, τον Καναδά, την Αμερική, τη Βραζιλία. Στα ποιήματά της υποκρύπτεται η αποξένωσή της, ως γυναίκας, λεσβίας, ορφανής, ταξιδιώτισσας δίχως πατρίδα. Τη ζωή της σημάδεψαν ο χαμός των γονιών της όταν η ίδια ήταν ακόμα σε νηπιακή ηλικία, το άσθμα από το οποίο υπέφερε, η κατάθλιψη, η βραζιλιάνα σύντροφός της Lota de Macedo Soares, η Βραζιλία, η ποιήτρια Marianne Moore και ο ποιητής Robert Lowell. Αφού αρνήθηκαν να εκδώσουν ποιήματά της πολλοί αμερικάνοι εκδότες, τελικά η πρώτη της ποιητική συλλογή, North and South, εκδίδεται το 1947. Σε όλη της τη ζωή δημοσίευσε συνολικά 101 ποιήματα και το έργο της τιμήθηκε με πολλά σημαντικά βραβεία Μετά το θάνατό της, το 1979, η φήμη της άρχισε να μεγαλώνει τόσο ώστε εντέλει οι περισσότεροι αμερικάνοι κριτικοί να συμφωνούν στο συμπέρασμα πως πρόκειται για μία από της σπουδαιότερες αμερικανίδες ποιήτριες του 20ου αιώνα. Κάθε ποίημά της αρχινά όπως ξημερώνει μία όμορφη ημέρα και στο τέλος του δεν έχεις παρά να προσδοκάς τη μεταφυσική της νύχτας. Η Ελίζαμπεθ Μπίσοπ είναι η «χελώνα», όπως την θέλει η κριτική, της αμερικανικής ποίησης που αργά και σταθερά έλαβε εξέχουσα θέση με το εμβληματικό της έργο. Η ιδιαζόντως εικαστική οπτική της για τον κόσμο και τα πράγματα και η απαράμιλλη σκέψη της έχουν καταστήσει το έργο της μνημείο της ανθρώπινης σκέψης. Το 2011 ορίστηκε ως έτος επετείου για τα εκατό χρόνια από τη γέννησή της, επέτειο την οποία μοιράστηκε με τους Wiilliam Golding, Terence Rattingan και Tennessee Williams. «Όλοι τους τιμούνται σήμερα», αναφέρει το βρετανικό λογοτεχνικό περιοδικό The Times Literary Supplement, «αλλά όλοι ακολουθούν παραμένοντας ένα βήμα πίσω από τη χελώνα Μπίσοπ… η οποία μόλις μία δεκαετία πριν από τα μέσα του 1940 εξέδωσε ένα ταπεινό βιβλίο με ποίηση χωρίς ρίμα (μέτρο) και το οποίο τώρα πια, αποδεικνύεται πολύ πιο μοντέρνο από το έργο όλων όσων αναφέρονται παραπάνω». Στην ιστορία της αμερικάνικης λογοτεχνίας, μόνον η Emily Dickinson θα μπορούσε ίσως να παραλληλιστεί με την Ελίζαμπεθ Μπίσοπ, καθώς και οι δύο έτυχαν πραγματικά τεράστιας δημοτικότητας και φήμης ακριβώς μετά τον θάνατό τους.
Αυτήν τη σημαντική, εμβληματική για τον μοντερνισμό, ποιήτρια έχω την τιμή και τη χαρά να συστήνω, για πρώτη φορά συστηματικά, στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, αποδίδοντας – μετατοπίζοντας στην ελληνική γλώσσα τριάντα ποιήματά της.
Μία τέχνη
Η τέχνη του χαμού δεν είναι δύσκολο να μαθευτεί
τόσα πολλά πράγματα φαίνονται προσηλωμένα
στο να χαθούν που ο χαμός τους δεν είναι καταστροφή.
Χάνεις κάτι κάθε μέρα. Πέρα από την ταραχή
σαν χάσεις τα κλειδιά σου, άσχημα η ώρα πάει στα χαμένα.
Η τέχνη του χαμού δεν είναι δύσκολο να μαθευτεί.
Ασκήσου λοιπόν να χάνεις πιο γρήγορα να χάνεις πιο πολύ:
τόπους και πρόσωπα και όπου προόριζες για σένα
να ταξιδέψεις. Τίποτα από αυτά δεν θα φέρει την καταστροφή.
Έχασα τη φροντίδα της μητέρας μου. Και κοίτα! Το τελευταίο ή
προτελευταίο χάθηκε από τρία σπίτια μου αγαπημένα.
Η τέχνη του χαμού δεν είναι δύσκολο να μαθευτεί.
Έχασα δύο πόλεις, αξιαγάπητες. Και πιο πολύ
κάποιους κόσμους που ανήκα, δύο ποτάμια, μια ήπειρο.
Μου έλειψαν μα δεν ήταν καταστροφή.
Ακόμα χάνοντας εσένα (τη φωνή που αστειευόταν, ένα νεύμα
που αγαπώ) δεν πρόκειται να πω ψέμα. Είναι προφανές
η τέχνη του χαμού δεν είναι δύσκολο να μαθευτεί
μολονότι μπορεί να μοιάζει σαν (γράψε το!) σαν καταστροφή.
μετάφραση: γιώργος παναγιωτίδης
Στην αίθουσα αναμονής
ΠΟΙΗΣΗ
ΕΛΙΖΑΜΠΕΘ ΜΠΙΣΟΠ
Ποιήματα
μτφρ.: Γιώργος Παναγιωτίδης
εκδ. (.poema..)
Ο ποιητής και βραβευμένος πεζογράφος Γιώργος Παναγιωτίδης μεταφράζει την ολιγογράφο, εμβληματική ιέρεια του αμερικανικού μοντερνισμού, Ελίζαμπεθ Μπίσοπ (1911-1979). Και κατορθώνει να μεταδώσει τον αργό, στοχαστικό ρυθμό μιας ποίησης που ξεκινά ως ρεαλιστική απεικόνιση του κόσμου της κοινής μας εμπειρίας για να οδεύσει αδιόρατα αλλά και απροσδόκητα προς την ανάταση, την πνευματική έξαρση και την υπέρβαση, προς μια μυσταγωγική εκφορά του διαχρονικού, του καθολικού και του αναπόδραστα ονειρικού της ανθρώπινης συνθήκης.
ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΚΟΤΖΙΑ
